SYNOPSIS DE ONTMASKERING VAN PETER DE GROTE
Op zoek naar Peter de Grote - Wie is de ware Peter ?
In de opera’s die wij ten gehore gaan brengen wordt een ideaalbeeld geschapen van Peter de Grote. Hij word gezien als een verlicht vorst, die hervormingen doorvoerde om zijn volk te moderniseren en een beter leven te geven. Eind 17de eeuw stond Rusland op het punt om de oorlog te verliezen tegen Zweden en Turkije. Zijn leger en bevolking was archaïsch. Peter opende het land naar het Westen om bij de “moderne” wereld te gaan horen en in Europa mee te tellen. Daarom stichtte hij St Petersburg aan de monding van de Neva als buffer tegen de Zweden en van waaruit hij met zijn vloot West-Europa kon bereiken. Hij reisde zelf door West-Europa (hij was de eerste tsaar die Rusland verliet met vreedzame bedoelingen) en vergaarde overal en nergens kennis die hij kon gebruiken om zijn land groot te maken.
Hij voerde vele hervormingen door, die de nodige weerstand ondervonden en kreeg daarom meerdere keren te maken met opstanden. Veel Russen vonden dat Peter met zijn drift om het land te moderniseren, het “Russische” verkwanselde en de tradities kapotmaakte. Bovendien was hij een grillig figuur, met vele extremen.
De vragen die de Russen tot op de dag van vandaag bezig houden zijn : Was Peter nu een schurk of een heilige? Was hij er nu echt voor Rusland en het volk of dacht hij alleen maar aan zichzelf? Heeft hij het land verder gebracht of de Russische ziel verkocht?
Onze opera’s : Idealisering van een “verlicht despoot”
De drie opera’s vertellen twee geïdealiseerde episodes uit het leven van Peter de Grote : zijn verblijf in Zaandam als jonge “incognito timmerman” en zijn latere liefdesgeschiedenis met de eenvoudige Catherine uit Letland die hij tot zijn vrouw, zelfs later tot zijn Tsarina, verhief.
In de periode van onze opera’s komen de sociale ideeën van de verlichtingsfilosofen op zoals van Rousseau en Voltaire. Een geïdealiseerde Peter de Grote wordt gebruikt als “de tsaar die dichtbij het volk stond, zich met de timmerlieden vermengde en een vrouw uit het volk trouwde”. Hij fungeert als voorbeeld voor de heersers van Europa, evengoed in Frankrijk (Gretry), in Duitsland (Lortzing) of in Italië (Donizetti).
In het Rusland van nu is een vergelijkbare idealisering van de leider de praktijk. De televisie schotelt de Russen een wensbeeld voor, waarin het patriottisme, de wij-tegen-hen-hetze (de oppositie/het Westen) de harde realiteit van alledag verdringen. Velen zien Poetin als de enige sterke leider die het land wel zal redden. De Russische propaganda machine is één van de beste ter wereld, niet alleen in het respect afdwingen voor de leider, maar ook in het verspreiden van desinformatie, waardoor mensen die op zoek gaan naar de waarheid vastlopen in een moeras van mogelijkheden.
In onze voorstelling willen we het tijdloze principe van “de nepnieuwsmachine” tonen, zonder daarbij een waardeoordeel te vellen. De idealisering van Peter in de muziek wisselen we af met korte sketches, beeldende scenes en instrumentale intermezzi of bekende Russische chansons. In deze “tussenscènes” worden diverse waarheden geboden over Rusland en Peter de Grote. Het is vervolgens aan de toeschouwer om hieruit zijn eigen beeld van Tsaar Peter en van Rusland samen te stellen. We wagen een poging het publiek iets mee te geven van de Russische context, zodat de toeschouwer de gebeurtenissen van toen en nu in dit fascinerende land iets beter kan plaatsen. We willen dat het publiek door de Russen in het hart wordt geraakt.
De verhaallijnen van de opera’s
De verhaallijnen van de opera’s
Eerste bedrijf
In het eerste deel van de voorstelling vertellen we het verhaal van de opera’s Zar und Zimmermann en Il Borgomastro di Saardam, beide gebaseerd op het toneelstuk Le Bourgmestre de Saardam ou Les deux Pierre, van Mélesville (1818). De jonge tsaar Peter werkt incognito op de scheepswerf in Zaandam. Zijn beste vriend aldaar is ook een Rus, die eveneens Peter heet. Deze Peter Ivanov is verliefd op Marie, het nichtje van de burgmeester van Zaandam, die tegen deze relatie is. Burgemeester Van Bett heeft van hogerhand de opdracht gekregen op zijn Scheepswerf een Rus genaamd Peter te zoeken. Er melden zich twee Russische Peters. Als blijkt dat het om de Tsaar Peter gaat, denkt Van Bett dat het Peter Ivanov is. Dan komt Peters vertrouweling Lefort met het bericht dat er in Rusland een opstand is uitgebroken. Tsaar Peter is razend, en besluit te vertrekken. Inmiddels is ook Peter Ivanov in alle staten omdat iedereen denkt dat híj de tsaar is, maar hij eigenlijk een deserteur is en doodsbang dat men daar nu achter komt, en dat zijn Marie hem dan niet meer wil. Gelukkig komt alles goed, want vlak voor zijn vertrek maakt de echte tsaar zich bekend en zorgt ervoor dat Peter Ivanov kan trouwen met zijn geliefde .
Tweede bedrijf
In het tweede deel van de voorstelling gaat het om Pierre Le Grand van Grétry. Peter de Grote is een paar jaar ouder en werkt opnieuw incognito op een scheepswerf, maar dit maal in Livonia. Opnieuw moet Peter terug om een opstand neer te slaan, maar dit keer wil hij niet: hij is verliefd op Catherine, een meisje uit het volk, en wil met haar trouwen. Catherine, die nog niet weet dat Pierre de tsaar is, accepteert zijn aanzoek. Maar dan komt het bericht dat de opstand in Rusland totaal uit de hand loopt en Pierre vertrekt hals over kop. Catherine, zeer geschokt door het plotselinge vertrek van Pierre, denkt dat hij haar verlaten heeft. Gelukkig komt hij al snel weer terug, dit keer als tsaar. Catherine weigert eerst nog, ze kan toch niet zomaar een tsaar trouwen? Maar de liefde overwint alles, ze geeft toe, en wordt gekroond tot tsarina.
Grétry schreef de opera vlak na de Franse Revolutie, en heeft de opera willen schrijven als een voorbeeld aan Lodewijk XVI : zo moet je een volk leiden.